Mitoza-složena ćelijska dioba


Mitozom se dijele tjelesne ćelije.Mitotička dioba ima nekoliko faza.
Interfaza
U periodu pripreme za diobu(interfazi) hromosomi se dupliciraju(udvostručavaju) te se svaki sada sastoji od dvije niti-hromatide.
Profaza
U profazi nestaje jedrova opna,hromosomi postaju kraći i deblji te postaju vidljivi pod mikroskopom.
Metafaza
U metafazi centrosomi formiraju diobno vreteno-niti koje pomažu kretanju hromosoma.U ovoj fazi,hromosomi se poredaju u ekvatorijalnoj ravni ćelije.
Anafaza
Hromosomi se podijele na dvije hromatide koje diobnim vretenom putuju na polove ćelije.
Telofaza
Hromosomi su na polovima ćelije.Postupno se formiraju nova jedra,hromosomi se despiraliziraju,nastaje ćelijska opna.Na kraju telofaze ćelija je podijeljena na dvije nove ćelije.Svaka od dvije novonastale ćelije ima iste osobine i isti broj hromosoma kao roditeljska ćelija.Mitoza omogućava rast,ali i obnavljanje organizma i zacjeljivanje rana.

mitoza

Mejoza-redukciona dioba
Mejozom nastaju spolne ćelije.Mejoza se sastoji od dvije uzastopne diobe,mejoze I i mejoze II .Redukcija broja hromosoma se dešava u mejozi I .Pri tome od jedne ćelije nastaju četiri nove ćelije,sali sa polovičnim-haploidnim brojem hromosoma(n).Ova dioba se zato naziva redukcionom diobom.Novonastale ćelije se od početne razlikuju i po broju hromosoma,ali imaju i novi sastav gena.Oplodnja je spajanje dvije spolne ćelije sa haploidnim brojem hromosoma,pri čemu nastaje zigot sa diploidnim brojem hromosoma.Nakon tako formiranog zigota,može započeti rast novog organizma.

Dioba ćelije

Rast živih bića zasniva se na rastu i razmnožavanju ćelija(stanica).Veličina organizma je određena veličinom i brojem ćelija.Kod jednoćelijskih organizama dioba ćelija dovodi do stvaranja dva nova organizma.
Kod višećelijskih organizama diobom se uvećava broj ćelija,te tako organizam raste.Svaka ćelija organizma diobom dobije iste osobine kao ćelija od koje je nastala.
To je moguće zahvaljujući prenošenju nasljednih osobina koje se nalaze u jedru ćelije.Te osobine "zapisane"su na dijelovima molekula dezoksiribonukleinske kiseline-DNK koje grade hromosome i zovu se geni.
Svaka vrsta organizma ima tačno određen broj hromosoma u ćeliji.Broj hromosoma se razlikuje u tjelesnim i spolnim ćelijama jednog organizma.Tjelesne ćelije imaju dvostruki-diploidni broj hromosoma(2n),a spolne polovičan-haploidni(n) broj hromosoma.

DNK

Svaki hromosom nosi veći broj gena.Svaka ćelija prolazi kroz dva perioda života.U prvom periodu raste,udvostručuje DNK molekule,a zahvaljujući tome i hromosome.Ova faza se naziva interfaza.
Zatim ćelija ulazi u drugu fazu-fazu diobe.Razlikujemo dva tipa ćelijskih dioba:mitozu i mejozu.
                                 

Osnovne komponente životinjske ćelije(organele)

Osnovni dijelovi životinjske ćelije

   Ćelijska membrana(ćelijska opna)

Obavija ćeliju i odvaja je od okolnih ćelija.Kroz ćelijsku opnu se obavlja razmjena tvari,ulaze u ćeliju potrebne tvari i iz nje se izbacuju nepotrebne i štetne tvari.Ćelijska membrana je polupropusna,što znači da neke tvari propušta,a neke ne.

   Citoplazma(ćelijska plazma)

Citoplazma je polutekuća,prozirna tvar koja ispunjava unutrašnjost svake ćelije.U citoplazmi su brojne organele.Tu se odvijaju složeni procesi neophodni za život ćelije.

Jedro(jezgro)

Jedro je osnovni dio ćelije.Obavijeno je jedrovom opnom koja ga razdvaja od citoplazme.Jedrova opna sadrži pore,preko kojih se vrši razmjena tvari između jedra i citoplazme.Jedro upravlja i kontrolira sve procese u ćeliji.U njemu su tjelašca-hromosomi građeni od nukleinskih kiselina važnih za prenos osobina sa roditelja na potomke.

Ostale organele

Endoplazmatska mrežica(endoplazmatski retikulum)

Endoplazmatska mrežica(retikulum) je mreža kanalića u citoplazmi.Ovi kanalići protežu se kroz citoplazmu od jedra do membrane.Na mrežici su smješteni ribosomi.

Ribosomi

Ribosomi su sitna okruglasta tjelašca koja mogu biti vezana za membranu endoplazmatske mrežice ili biti slobodni u citoplazmi.Osnovna uloga  im je izgradnja  bjelančevina.Ove bjelančevine grade stanicu i upravljaju procesima u njoj.

Mitohondriji

Mitohondriji su ovalne ili loptaste organele u kojima se pomoću kisika razgrađuju hranljive tvari(ćelijsko disanje).Pri tome se oslobađa energija potrebna ćeliji za životne procese.

Lizosomi

U lizosomima se nalaze enzimi koji razgrađuju hranu koju je ćelija uzela.Njihova uloga je "probava"hrane.

Golđijevo tijelo

Golđijevo tijelo je skup membrana u kojima se spremaju tvari koje proizvodi ćelija.Te tvari se u Golđijevom tijelu "upakuju" u spljoštene vrećice koje putuju do ćelijske opne i izbacuju svoj sadržaj iz ćelije.Zato kažemo da je osnovna uloga Golđijevog tijela-proces izlučivanja.

Centrosomi

Centrosomi su organele koje nalazimo u ćelijama životinja,hljiva i algi.Tokom diobe ćelije ova organela se podijeli na dva centrosoma,koji putuju na suprotne polove ćelija.Tada proizvode niti diobnog vretena i sudjeluju u diobi ćelije.

Treplje

Treplje su karakteristične za životinjske ćelije.To su kratki izraštaji koji se mogu pomicati naprijed-natrag.Njihova uloga je uglavnom kretanje,ali sudjeluju i u ishrani.Nemaju ih sve životinjske ćelije.

Bič

Bič je dugački izraštaj koji služi za kretanje ćelije.Bičevi su prisutni kod bakterija,nekih praživotinja ili spermatozoida životinja.

Razlike između biljne i životinjske ćelije

Sličnosti i razlike:a)biljna ćelija ,b)životinjska ćelija

ZAJEDNIČKE KOMPONENTE:

• Ćelijska membrana
• Citoplazma
• Jedro
• Mitohondriji
• Golđijevo tijelo

SAMO ŽIVOTINJSKA ĆELIJA

• Centrosomi(alge i gljive)
• Treplje
• Bičevi
• Neurofibrili
• Miofibrili

SAMO BILJNA ĆELIJA

• Ćelijski zid
• Vakuola
• Hloroplasti

Oblik i veličina životinjskih ćelija su različiti.Prosječna veličina životinjske ćelije je 5-100 mikrona.Ćelije amebe i leukocita imaju nestalan oblik.Većina ćelija,ipak,ima stalan,karakterističan oblik.On može biti vretenast,zvjezdast,cilindričan,višeugaoni,itd.

Njemački botaničar Šlajden i zoolog Švan smatraju se osnivačima ćelijske teorije.Na osnovu dotadašnjih rezultata izlučivanja ćelije,dali su osnovne postavke ćelijske teorije:

1. Svi organizmi su građeni od ćelija.
2. Ćelije biljaka i životinja sadrže jedro.
3. Ćelije biljaka i životinja su istovjetene  ili homologne-imaju jednaku građu i porijeklo,ali mogu imati različite uloge.
4. Svaka ćelija nastaje od predhodne ćelije.

Iz ovoga zaključujemo da je ćelija osnovna jedinica života.U njoj se obavljaju sve funkcije važne za život.

Životinjska ćelija/stanica

mikroskop Roberta Huka

Otkrićem i usavršavanjem mikroskopa,otvorile su se mogućnosti za proučavanje ćelije(stanice)

 i razvoj naučne biološke discipline-citologije.

Robert Huk(Robert Hook,1635-1703)je konstruirao prvi mikroskop koji je povećavao samo 30 puta.Njime je posmatrao biljne ćelije(pluto).

Antonie van Leeuwenhoek

Tridesetak godina kasnije Antoni van Levenhuk(Antonie van Leeuwenhouk,1632-1723) konstruirao je mikroskop koji je uvećavao 500 puta i posmatrao životinjske ćelije(krvne i koštane ćelije,jednoćelijske životinje,mikroorganizme).

Kao što je biljna ćelija osnovna jedinica građe biljaka,životinjaska ćelija je osnovna jedinica građe životinjskih organizama.U ćelijama se nalaze tjelašca koja imaju određene uloge važne za rad ćelije.Nazivamo ih ćelijskim organelama("organčićima").                                                                                                                                                     

                                                                                                                      

                                                                                                                        

Građa i funkcija životinjskog organizma

Osnovna jedinica od koje su građeni životinjski organizmi je životinjska ćelija.U životinjskoj ćeliji odvijaju se svi značajni procesi za organizam.Sve životinje su heterotrofi.To znači da su ovisne o hrani koju uzimaju iz okoliša u kojem žive.Neke životinje su biljojedi,neke mesojedi,a najveći broj su svaštojedi,koji se hrane i biljnom i životinjskom hranom.Da bi došle do hrane,životinje su morale razviti niz organskih sistema.Neke životinje žive kao paraziti(nametnici) na biljkama ili drugim životinjama.

Najveći broj životinja se aktivno kreće.Kretanjem nalaze hranu,partnera,bježe od napadača.Zato životinje imaju različite načine kretanja i različite organe za kretanje.

Životinje neprestano moraju da se prilagođavaju stalnim promjenama okoliša,te da brzo reagiraju na njih.U tome im pomažu čula i nervni sistem.Da bi iz hrane koju uzimaju izdvojile hranljive tvari,potrebne za rast i razviće,životinje imaju razvijen probavni sistem,te krvotok koji hranljive tvari dovodi do ćelija i tkiva.

Štetne i otpadne tvari odstranjuju se sistemom za izlučivanje.Najvećem broju životinja je neophodan kisik za život.Takve životinje nazivmo aerobnim životinjama.Kisik je potreban za oslobađanje energije iz hranljivih tvari,u procesu ćelikskog disanja.Anaerobne su neke parazitske životinje,kao metilji i trakavice.

Životinje se razmnožavaju i ostavljaju potomstvo,što je značajno za održanje vrste.Razmnožavanje životinja može biti bespolno i spolno.Rast životinja je ograničen i obično se završava sa spolnim sazrijevanjem.Tokom evolucije životinje su stekle veliku raznolikost oblika.Životinje imaju veliku ulogu u životu čovjeka.Mnoge od njih su hrana ljudima.Industrija se koristi različitim proizvodima životinja kao što su koža,perje,dlaka.Neke praživotinje su izazivači različitih oboljenja čovjeka.

Otrovne životinje su stalna opasnost u prirodi.